Bệnh Viêm Phế Quản

Nhiều lần đến các trại cải tạo và cũng từng ấy lần chúng tôi có những cuộc tiếp xúc với các nhân viên y tế được giao nhiệm vụ chăm sóc phạm nhân nhiễm AIDS. Lần nào cũng vậy, sau mỗi lần tiếp xúc, trò chuyện với họ là một lần khiến chúng tôi thật xúc động bởi sự hy sinh, quên mình vì người bệnh.

1. Chúng tôi có mặt tại Trại giam  Xuân Nguyên (Hải Phòng) đúng ngày hè đỏ lửa. Đang là những ngày tháng 6 nắng gay gắt, nhiệt độ ngoài trời có ngày lên đến 40 độ hầm hập cả đất trời. Xuân Nguyên là trại giam  loại I của Bộ Công an nên trong số những phạm nhân đang thụ án tại đây có không ít những đối tượng từng gây nhiều vụ án đặc biệt nghiêm trọng. Điều đáng nói là trong số những phạm nhân đang thụ án tại đây, số phạm nhân bị nhiễm HIV/AIDS trước khi đưa vào trại cũng lên đến con số vài trăm người. Khách đến thăm bệnh xá của trại vào những ngày hè nóng nực không xa lạ gì những tiếng rên đau đớn của bệnh nhân AIDS giai đoạn cuối với ánh mắt đờ đẫn, tuyệt vọng. Thấp thoáng trong căn phòng điều trị, Thượng uý, bác sĩ  Phan Thị Hải phụ trách Bệnh xá phân trại số 2 đang  khám bệnh cho các phạm nhân AIDS giai đoạn cuối. Hơn 10 bệnh nhân nằm chật kín các giường trong căn phòng chừng 20m2. Thân thể họ gầy quắt, chỉ còn trơ lại da bọc xương lộ ra những vết lở loét bốc mùi và những hình xăm trên lưng, trên tay, chân gợi nhớ đến quá khứ  tội lỗi của họ. Đã từng chứng kiến nhiều bệnh nhân AIDS giai đoạn cuối có tâm trạng tuyệt vọng, thậm chí nhiều người còn phản ứng tiêu cực, không chịu uống thuốc, không hợp tác với bác sĩ nhưng khi chứng kiến các phạm nhân mang trong người căn bệnh thế kỷ, chúng tôi không khỏi hoang mang. Liệu sự "bất cần" trong tuyệt vọng có thể gây nguy hiểm đến các bác sĩ ngày ngày tiếp xúc với họ hay không khi bản thân các đối tượng ấy ở ngoài đời đã từng gây ra những vụ trọng án? Chứng kiến cảnh tượng ấy, trong mỗi người chúng tôi gợi mở một câu hỏi: Tại sao một cô gái bé nhỏ như nữ BS. Hải lại gắn bó đời mình với trạm xá trại giam để rồi đã hơn ba chục tuổi xuân, chị vẫn chưa có một mối tình?

Bác sĩ Phan Thị Hải chăm sóc bệnh nhân.

Nhìn bàn tay mảnh dẻ cẩn trọng tiêm thuốc cho bệnh nhân của Hải, những lời thuyết phục bệnh nhân uống thuốc của cô mới thấy hết sự kiên nhẫn và nghị lực của các bác sĩ mang hai màu áo khi phải đối mặt với những nguy hiểm cận kề, đặc biệt là khả năng phơi nhiễm. Vất vả nhất đối với các thầy thuốc chăm sóc phạm nhân mang bệnh AIDS ở các trại giam là hàng ngày phải đối mặt các phạm nhân không muốn được chữa trị vì tuyệt vọng. Và đáng thương nhất là những bệnh nhân đã đến giai đoạn cuối bị gia đình bỏ rơi. Nhiều khi phạm nhân sắp mất, cán bộ trại báo về gia đình nhưng gia đình các phạm nhân này nhất quyết không nhận về, họ còn gọi điện nhờ trại lo giúp. Với  những trường hợp ấy, BS. Hải và các đồng nghiệp phải động viên, an ủi để họ không bi quan, tích cực chữa trị. Tiếp xúc với chúng tôi, BS. Hải bảo: "Cơ duyên gắn bó với các bệnh nhân trong trại giam bắt nguồn từ việc thấu hiểu công việc của bố mẹ đều là quản giáo ở trại giam". Từ tấm gương sáng của cha mẹ khiến Hải hiểu và yêu nghề quản giáo. Do vậy, sau khi tốt nghiệp Trường Trung cấp Y Thanh Hóa, cô xin vào Trại cải tạo Xuân Nguyên làm công tác y tế. Công tác ở đây được một thời gian, cô được trại cử đi học Đại học Quân y. Tốt nghiệp, cô lại về công tác tại trại. Với Hải, trạm xá của trại như một bệnh viện đa khoa nhỏ và thực sự là ngôi nhà thứ hai của mình. Ngày làm việc của Hải và đồng nghiệp có khi kéo dài đến 24h, hầu như không có ngày nghỉ. Ở gần nhà nhưng thi thoảng Hải mới tranh thủ về thăm nhà. Vừa khám chữa bệnh cho đội ngũ cán bộ quản giáo, vừa chữa trị cho phạm nhân, nhiều khi trạm xá Trại giam Xuân Nguyên còn là nơi tiếp nhận các ca cấp cứu cho nhiều người dân ở địa phương  lân cận. Có lẽ do hoàn cảnh công việc mà đến nay, Thượng uý, BS. Phan Thị Hải vẫn chưa có cơ hội xây dựng gia đình. Hôm chúng tôi có mặt tại đây có một phạm nhân HIV qua đời. Trước khi chết, phạm nhân này đã nằm liệt giường tại bệnh xá gần 3 tháng trời. Mặc dù cán bộ trại đã tìm mọi cách để tìm tin tức về gia đình nhưng cuối cùng vẫn bất thành, thế nên từ lúc ngã bệnh nằm liệt giường đến lúc hạ huyệt, tất tần tật đều một tay cán bộ trại lo. BS. Phan Thị Hải cho biết, những người bị nặng thường bị lở loét. Bây giờ có trang thiết bị còn đỡ, trước đây trạm xá phải khoét giường tạo lỗ thủng để cho các mảng mục da thịt có chỗ rơi rụng xuống. Nếu nhìn thấy cảnh tượng ấy, nhiều người có lẽ sẽ bỏ nghề mà chạy... Nhìn người nữ bác sĩ này nhẹ nhàng lau rửa, vệ sinh cho những phạm nhân lở loét đầy mình, bón cho họ từng thìa cháo, chúng tôi chợt nhận ra rằng nếu không có một trái tim biết yêu thương, nhân hậu, sự hy sinh thầm lặng hẳn rằng cán bộ nhân viên y tế nơi đây khó có thể thực hiện được những nghĩa cử đó ròng rã  nhiều năm trời.

2. Tạm chia tay Trại giam Xuân Nguyên, chúng tôi đến Bệnh xá của Trại tạm giam Công an Nghệ An. Vào tới nơi đúng lúc Trung tá Ngô Minh Nghi, y sĩ của Bệnh xá đang nựng bé trai kháu khỉnh. Gặp chúng tôi, anh cho biết: Đây là con của phạm nhân Lang Thị Luân, quê ở Sơn Kim, Quế Phong (Nghệ An). Tính đến nay, cháu được 3 tháng tuổi, cháu có tên là Hà Ngọc Thạch. Có lẽ đây cũng là một trong những trường hợp khá đặc biệt ở bệnh xá này. Mẹ cháu phạm tội buôn bán ma túy và bị bắt vào hồi đầu năm. Khi vào trại đã mang thai tháng thứ 6. Mẹ phạm tội nhưng con trẻ thì vô can nên các bác sĩ tại đây phải dành một "chế độ đặc biệt" cho Lang Thị Luân. Hoàn cảnh phạm nhân này khá đặc biệt: quê mãi tận huyện miền núi Quế Phong, chồng của phạm nhân này cũng vừa "nhập trại" vì ma túy nên hầu như mọi việc sinh nở của Luân đều... phó mặc các nhân viên y tế trại giam. Thấy chúng tôi có vẻ tò mò, Trung tá Nghi - người đã có 14 năm công tác tại đây, cho biết: Trong khoảng thời gian đó, anh và các đồng nghiệp khác đã trực tiếp làm bà đỡ cho hàng chục đứa trẻ ra đời trong khuôn viên của trại. Chăm sóc các phụ sản ở trại giam được coi là công việc nhàn nhã nhất vì ở trại giam có cả ngàn phạm nhân này mang đủ các loại bệnh nên công việc của các anh vất vả gấp bội. Trung tá  Đậu Đức Dũng - bác sĩ Bệnh xá trưởng vừa phải trực tiếp đưa một phạm nhân bệnh nặng lên tuyến trên cấp cứu cho biết thêm: Số phạm nhân đông, trong đó tỷ lệ phạm nhân liên quan đến ma túy chiếm 40 -50%, thế nên lượng bệnh nhân tại đây cũng rất lớn. Bệnh xá quy mô có 25 giường nhưng hiện đã phải kê tới 32 giường cho các bệnh nhân. Không thiếu một thứ bệnh gì, từ viêm dạ dày, viêm gan B, viêm phế quản, đường tiết niệu, tim mạch..., nan giải nhất vẫn là căn bệnh HIV/AIDS. Thời điểm chúng tôi có mặt tại đây thì bệnh viện đang có hơn 130 bệnh nhân nhiễm HIV. Người ít, việc nhiều nên anh em phải làm quần quật, hầu như không bao giờ được nghỉ theo chế độ quy định. Thậm chí chuyện được nghỉ bù, nghỉ phép là chuyện rất hiếm hoi... Dạo một vòng quanh các phòng bệnh nhân chúng tôi mới cảm nhận hết sự vất vả của những chiến sĩ công an mặc áo blu trắng tại đây. Cũng như  Trại giam Xuân Nguyên, bệnh nhân nhiễm HIV/AIDS giai đoạn cuối ở đây thường bùng phát đủ các loại bệnh. Nhiều trường hợp nặng chuyển đến bệnh viện chuyên ngành nhưng do hết chỗ nên các anh em y tế đành phải để lại và tiếp tục chăm sóc. Hôm chúng tôi đến, phạm nhân N.T.L., một trường hợp nhiễm HIV khá nặng vừa được đưa từ bệnh viện tỉnh trở về. Phạm nhân này bị nhiễm AIDS kéo theo tình trạng ho ra máu, đi ngoài, viêm phổi... Từng giờ, từng ngày tiếp xúc với bệnh nhân như thế, các nhân viên y tế thường xuyên phải đối mặt với nguy cơ lây nhiễm cao. Không giống như những bệnh nhân ngoài xã hội, những bệnh nhân ở đây là phạm nhân nên có những trường hợp rất bướng bỉnh. Có trường hợp một phạm nhân nhiễm HIV chán đời đã rạch tay cho chảy máu để...  dọa các y, bác sĩ không cho khám chữa bệnh. Chưa hết, ngoài những bệnh nhân nặng thường xuyên nằm tại bệnh xá, các y, bác sĩ tại đây phải chăm sóc các bệnh nhân khác tại phòng giam giữ. Thậm chí có những trường hợp luôn có ý định xé quần áo, chăn màn để tìm cách tự sát. Vậy mà những người thầy thuốc trong khuôn viên của trại giam vẫn ngày đêm lặng lẽ đảm nhận các công việc mà Ban giám thị trại giam giao cho.

Trung tá Ngô Minh Nghi và bé Thạch.

3. Trở về Hà Nội, đến Trại tạm giam số 2 - CA TP. Hà Nội, chúng tôi cũng ghi nhận được không khí rất bận rộn của cán bộ chiến sĩ ở trạm xá trại giam. Giống như nhiều đơn vị khác, trạm xá của trại tuy nằm khiêm tốn ở một góc khá khuất nhưng vẫn luôn là khu vực... nóng. Một trong những khó khăn nhất đối với cán bộ chiến sĩ nơi đây vẫn là quản lý, chăm sóc số lượng khá lớn phạm nhân nhiễm HIV/AIDS thường xuyên có mặt tại trại. "Bệnh viện tuyến đầu cũng là tuyến cuối", đấy là cách nói ví von của BS. Nguyễn Thanh Hải - Bệnh xá trưởng tại Trại tạm giam số 2 khi tiếp xúc với chúng tôi. Anh Hải giải thích: Tuyến đầu đồng thời cũng là tuyến cuối, bởi hầu hết các phạm nhân nhiễm HIV/AIDS, đặc biệt là các phạm nhân giai đoạn cuối đều được chăm sóc, điều trị tại trại. Chỉ trong các trường hợp cấp cứu khẩn cấp thì các bệnh viện tuyến trên theo chuyên ngành mới nhận điều trị, còn bình thường với tình trạng "bệnh mạn tính, suy mòn" này nếu có chuyển lên cũng phải mang về. Tại bệnh xá nơi những phạm nhân HIV giai đoạn cuối đang nằm điều trị, chúng tôi được biết nhiều phạm nhân nhiễm HIV giai đoạn cuối bị gia đình bỏ rơi, không thăm nuôi mà cũng chẳng bao giờ tiếp tế. Phạm nhân ở đây cũng đến từ đủ các địa phương, từ Hải Dương, Ninh Bình, Hà Nam..., thậm chí có phạm nhân vừa chuyển trại cách đây ít lâu quê mãi tận Quảng Nam. Phạm nhân đầu tiên chúng tôi gặp là phạm nhân P.S., năm nay 44 tuổi, trú tại Đống Đa - Hà Nội. Người gầy còm nhòm, nấm mọc khắp họng. Hồi mới được đưa xuống đây, S. yếu đến nỗi không đi lại được và cũng chẳng ăn được cơm nên các nhân viên y tế phải thay nhau nấu cháo cho S. ăn. Nhờ được các bác sĩ chăm sóc tận tình, đến nay sức khỏe của S. đã đỡ hơn rất nhiều... Hoàn cảnh đau lòng nhất được ghi nhận tại đây là trường hợp phạm nhân Q., 37 tuổi, trú tại Ba Đình, Hà Nội. Q. nghiện ma túy, bị nhiễm HIV nên đã vô tình làm cho vợ con đều nhiễm bệnh... Công việc điều trị, chăm sóc cho những đối tượng này hết sức vất vả. Phạm nhân bệnh nặng, sức khỏe diễn biến thất thường, nửa đêm, gần sáng đau ốm, cấp cứu ngay lập tức, nhân viên y tế lại phải có mặt để cấp cứu kịp thời... Tận mắt chứng kiến những căn phòng chật kín bệnh nhân nhiễm HIV đang nằm điều trị, chúng tôi mới thấy hết được sự vất vả, khó khăn, thậm chí là cả những nguy cơ phơi nhiễm mà những chiến sĩ công an tại đây đang từng ngày, từng giờ phải đối mặt. Trong khi đó, chế độ bồi dưỡng, phụ cấp chỉ theo những quy định chung. Thế nhưng bằng trách nhiệm, bằng tấm lòng thương yêu bệnh nhân, những chiến sĩ công an mặc áo blu trắng vẫn hết mình vì người bệnh. Một phạm nhân đồng thời là bệnh nhân nhiễm AIDS khi gặp chúng tôi đã nói: "Trước khi bị bắt, em từng đi nhiều nơi cai nghiện, chữa bệnh, nhưng đến đây em thực sự xúc động trước sự tận tụy, quan tâm phạm nhân của cán bộ trại và đội ngũ y, bác sĩ trong việc chăm sóc bệnh nhân".

Thay lời kết

Khối lượng công việc lớn, tai nạn luôn rình rập, khả năng phơi nhiễm cao... là những nguy cơ hàng ngày mà những con người đang khoác trên mình hai màu áo này phải đối mặt. Quả thực nếu không có một tấm lòng y đức, yêu nghề và thương cảm với bệnh nhân, hẳn rằng họ sẽ khó có thể vượt qua được những trở lực đó.

Xuân Luận - Ngọc Yến